Zokam Laisiangthote

Thupatna

           Mikangte mah bangin Zomite sungah zong laithei laisiam le upna tuamtuam hong khang ciangin i Laisiangtho zong version hong tam tetek hi. Mikangte bangin Laisiangtho bup le a buppi ahi lo version 900 val nei uh hi. Zomite in tu ciangciang Laisiangtho bup version 4 kinei hi. Laisiangtho thak bek a kitei khin pen zong 10 kiim bang om lai hi. Cope Topa in  Thuciam Thak hong teisakin 1932 in kihawmkhia a, Kawlgam Zomite lakah Laisiangtho Thak nei masa pen ihi hi. Vaigam lam i sanggam Mizote in bel ei sangin nei masa zawin Laisiangtho Thak pen 1917 in ahi zongin, Laisiangtho Lui pen 1959 in ahi zongin na nei khin uh hi. I sanggam Zomi dangte (Zosuante) inzong amau pau (dialect) ciat tawh nei khin gai uh hi.

Ei Tedim kampau Zomite in ahih leh, ei lai bek tawh hilo-in version tuamtuam nei zo ihih manin a lungdam huai cih ding hi. Banghang hiam cih leh, mipil kitamin Laisiangtho pen ei lai mahmah tawh a thuk zawin kisin kisim thei cihna ahi hi. Version khat pan na tel zawh kei leh, a dang version khat kisim thei hi. Lam khat leuleu ah thu-ummi tampi tak in version tuamtuam i neih lam tel loin kei LST bu le ama LST kibang lo, ci thei uh hi. A tate a lotngah sak zawk ding uh zong khentat zo lo uh hi. Pawl khat leuleu in amau simngeisa bek mah hoih pen sa uh hi. Laisiangtho khempeuh Pasian’ humuap hi a, tua hoih zaw cih sangin hong genzia kibang lo le a hoihdan a tuam tek ahi hi.

 

Zokam versionte

Zomite’ neih Laisiangtho bup version 4 te pen

  1. Rev. Dr. Kam Khaw Thang’ tei Tedim Bible 1977 (United Bible Society) (TDB77)
  2. Bible Society of Myanmar’ Tedim Bible 2011 (TDB2011)
  3. Dr. Khen Za Sian’ tei Zomi Version (ZV)
  4. Dr. Gen En Cin’ tei Zokam International Version (ZIV) teng hi. Dr. Pau Lian Mang in zong version thak khat a tei laitak hi.

Hih lai ah Laisiangtho version tuam ahi lo, Rev. Suak Za Go (Sia Go Bawi) makaihna le Sia Do Kham’ hanciamna tawh kibawl Hilhcianna Kithuah Laisiangtho zong gen lo a phamawh thu khat hi. Tua lai ah a Laisiangtho kammalte pen Tedim Bible 1977 mah a kizang hi a, a hilhcianna pen Full Life Study Bible pan kila ahi hi. Hih Tedim Bible 1977 sung a Laisiangtho Thak pen Cope Topa’ tei Laisiangtho Thak 1932 pen a kipuah kik hi. Hih 1977 pen i mipil masa India Vaigam pan Rev. Khup Za Go le Kawlgam lam pan Rev. G.K Nang, Zolai pupi le ZIV teipa Dr. Gin En Cin te zong endik komiti tuatuam ah kihel uh hi. Hih 77 pen mah kipuah toin Tedim Bible 2011 hong suak to ahi hi.

Hih bangin Zokam Laisiangthote tangthute i gen tangtangna pen hih ZIV le ZV version te nih lo buang a dang version teng pen a phungpi kibangin Kawlgam Vaigam biakna lam mipil laithei laisiam i neihteng kihel komiti tuamtuam tawh kibawl to hi, cih i phawk gige ding i deihna ahi hi. Tua manin i Laisiangtho versionte pen Pasian kammal bek hi loin, Zomite in i neih sunsun lai lam tawh kisai i “Gou” (The Only National Literary Treasure) ahi hi. Bektham loin, I minam ii i kammal, i thuthukte, i lai paizia le i minam ngaihsunziate a kiciaptehna zong ahi hi.

 

Versionte Etkakna

Min le laibu min gawmzia/Zatzia

I Laisiangthote ii min le kammal zatzia le malgawmzia a kikheltohziate tawm kikum to ni. Amasa penin Laisiangtho bu minte ah kilamdang pah uh hi. ZIV in mi minte pen mikang laimal mah zangin TDB2011 in mikang minte zolai malgamzia tawh gawm hi. Gentehna in; ZIV in Timothy pen mikang lai “Timothy” mahin atin, TDB2011 in a min awsuah pen Zolai malgawmzia tawh gawmin “Timoti” ci hi. ZIV in Matthew mah ci-in mikang lai mah la kikpah hi. TDB2011 in Matthai ci-in TDB77 in Mattiu ci hi.

Mi min ahi lo, laibu minte ah zong kamletzia, laibu min piakzia kibang lo hi. Gentehna in Laisiangtho Thak sungah “Revelation” pen TDB te nih in “Mangmuhna” ci-in ZIV le Zomi Standard  Version(ZSV) in “Kilaakna” cih uh hi. (ZSV pen Laisiangtho Thak bek hi). ZIV pen New International Version pan dailek a kilet ahih manin NIV zatdan mahin Song of Songs (Mikanglai version dangte in  Song of Solomon ci) pen Zailate’ Zaila  mah na ci pah hi. Zolai Version dangte in Solomon La, ci uh hi. Dr. Khen Za Sian’ tei Zomi Version ahi leh, TDB77 tawh laibu min piakzia kibang kim hi.

 

Jesuh min zatzia

Hih lai ah a thupi pen le a kilamdang pen in Jesuh min hi kha ding hi. Rev. Dr. Kam Khaw Thang in TDB77 ah “Zeisu” na zangin Zomite’ kam ah tudong kikhia zo mahmah lo hi. Version dangte ah “Jesuh” (TDB2021) le “Jesu” (ZIV le ZV) kizang hi. Sia Do Khup in a thugen ciangin Jesu ci tangtang hi. A maan taktak ding hi leh bel, “Yeshua” cih dan ding hi.

Agape Digest in ahi leh, nung lamin ka gensa uh a om mah bangin Zomi mipil laithei a tamzaw thukimna tawh a kibawl TDB2011 mah zuih dingin hoih sa pen ka hih manun “Jesuh” a zang ka hi uh hi. Ahi zongin adang a zangte khial hi, cihna hi tuan lo uh hi. Thului bawl khat ah zong lai-atte’ deihna mah bangin puahsak loin Zeisu mah ka zatna uh tampi na mu ding uh hi.

 

Khrih zatzia

ZIV in mikang lai mah zang pahin “Christ” ci hi. TDB77 in “Khazih” ci-in, 2011 pen in “Khrih” ci hi. Zomi Version leuleu in “Khris” na ci hi. Hih kammal ii a khiatna taktak pen “anointed” (sathau kinialh) cihna hi a, hih a tunga kammal khat zongin a khiatna gen lo-in mikang lai a “Christ” a cih kammal ii a awsuah a ciingkik bek ahi hi.

Zo Laisiangthote pen Laisiangtho ki-at cilna kam ahi Hebru le Grik pan kitei hi loin, mikang lai pan kitei zaw ahih manin mikang Laisiangthote’ huzap tampi kimu thei pah hi. Tua manin min le puam khempeuh phial pen mikang awkaih kila cih theih ahi hi. Pawl khat bel kawl awkaih kila zong om hi. Laisiangtho ki-at cilna ahi Hebru, Grik le Aramaic kamte pen dailekin a tei hileng, tu a izat min le puamte a tuampi khat hong suak kha thei ding hi.

 

Laimal gawmzia tuamtuam

Late 51: 5 na pen TDB 2011 ah “A khialsa mahin kei ka suak a, ka nu in a gil sungah hong paii tung a kipan a mawh sa ka hi hi” ci-in, TDB 77 ah “ En in, a khialsa mahin kei ka suakkhia a, ka nu in hong paai cil-a kipan a mawhsa ka hi hi” ci hi. Hih tenih en leng, “paii le paai” pen naupaii a cihnopna hi. A malgawmzia pen “a” mal nih a zatna pan Cope Topa zatzia danin “i” nih na zang kik uh hi. ZIV (1994) in “paii” mah na zang hi.

TDB2011 Marka 1:8  “…Keimah in tui sungah note kong phum a, amah in Kha Siangtho sungah note hong phum ding hi,” a ci hi. Hih mun ah “phum” pen TDB77 le ZIV in mikanglai pan dailek la-in “Baptaiz” le “Baptize” na zang uh hi. ZIV in tawm zong laih loin mikanglai mah zang pah hi. Ahi zongin TDB77 in mikang awkaih pen Zolai gawmzia tawh na gawmin “Baptaiz” na ci hi.

A tunga i gen mah bangin TDB te nih pen 77 pan 2011 ah lai le pau, le laimal gawmzia kikheltoh tawh kizui a a kipuah to (revise) ahih manin laimal gawmzia cih loh, a thu luanzia tam kilamdang lua lo hi. ZIV ahih leh, NIV pan dailek kitei ahih manin a thu luazia TDB tenih tawh kilamdang mahmah a, ahi zongin Zolai malgawmziate ah TDB 2011 tawh kibang sitset cih ding hi. Hihte nih in Zolai Ngeina (Standard Zolai) khat hong kipsak cih ding hi. Tua manin Zolai sinnuamte (Theology le Pasian thuthuk sinnuamte a gen hilo) in hih TDB2011 leh ZIV na etkak un cih kihanthawn nuam hang.

Lai-at: Khaipi

Sources:

  1. Tg. Neng Ngaih Lian’ kaikhop “Rev. Khup Za Go Tangthu”.
  2. Hilhcianna Kithuah Lai Siangtho by Murlen (https://murlen.blogspot.com/2009/08/hilhcianna-kithuah-lai-siangtho.html)
  3. Tedim Bible 2011 (Youversion Bible)
  4. Zokam International Version (Youversion Bible)
  5. Lai Siangtho Bu (Zomi Version, 2nd Edition)
  6. Tedim Bible 1977
  7. “Zomite’ Neih Laisiangtho Bute Etkaakna le Etphatna” by Pa Lian Than Tuang (2019)
  8. American Bible Society, “NUMBER OF ENGLISH TRANSLATIONS OF THE BIBLE”. 2009.

https://news.americanbible.org/article/number-of-english-translations-of-the-bible