Nu

George Eliot in, “Ka Nu’ lawpna le itna maitang tawh ka nuntakna a kipan ka hi hi,” na ci hi. I Nute in, kha kua sung a gilsungah hong kemin, hong vak hi. Ama nuntakna ding a, a neek khempeuh hong hawmin i ne khawm hi. I suahkhit ciangin zong a neek dingteng hong pia-in, hong nesak leuleu hi. I nu in ama gilkial ding phamawhsa loin, “Ka gilkial nai kei, no na ne vo” a cih hun tam mahmah hi. Hih bang Nu i neih manin Nu a bawl Pasian tungah lamdang sakna le lungdamna ko nuam ing. Kei zong ta ka neihkhit ciangin Pasian hong itna tel zaw ka hih manin, Pasalte hamsia si uh e, kei telzahin tello ding, ci kha zel ing.

Inn khat sungah Nu pen: Thu vanpinu hi, siampinu hi, siavuanpinu hi, van kempinu hi, huan cing, huankhopi nu hi, pastorpi nu hi, prophetpi nu hi, thukhen mangpi nu hi. sahawm mehhawm siam nu hi, sumkemnu hi……etc

Thu vanpi: Inn khatah Nupil in, thu khempeuh van zo ahih manin tua innkuan nuamsa mahmah uh hi. Nu in van’ siam kei leh tate le pasal in, inn nuamsa lo uh hi. Nu hoih hong pia Pasian tungah i lungdam mahmah hi. Nu hoih pen suangmanpha sangin manpha zaw a, ngah ding haksa mahmah hi (Pau 31:10). A manphate lampi geiah na kikoih khollo hi. Haksapi in kizong hi. Suangmanpha zongte a nuntakna uh a bei lawh tam mahmah hi.

Siampinu: Naupang khat a neulai in lampi man tawnsak leng, a teek dongin lampial nawn lo ding hi. (Pau 22:6) Hih pen naupangte’ lotngah dingin hanciam pha mahmah hi hang. Naupangte ading hilo zawin, nu le pate ading ahi hi. Nipi sang le kumpi sang a paima, a sangsia masa pen nu le pa hi. Nang hilh pen tawh a khantawn a kalsuan dinguh ahi hi. Sia masate ihi hi. Na tate uh tawh na tutkhop, na paikhop, na lupkhop, na thawhkhop uh ciang hih thute na gengen ding uh hi (Thuhilhkik 6:7). Bang thu maw? Topa Pasian, lungsim khempeuh, nuntakna khempeuh, thahatna khempeuh tawh it ding! (6:4,5). Naupang kum 10 a phak ciang dong nu le pa tawh kikhawl nuam, vakkhawm nuam, lumkhawm nuam hi, hih hunsung teng hunpia in,aam mahmah in.

Siavuanpi: Naupang khat liamna baina a om ciangin, nute in a kamsunguh sawkin a cil uh tawh liammate nuh sak uh a, dam lel hi. I nute cil pen damna zatui ahih mah bangin ‘hong cilphih leh uh’ gu suak thei ahih manin kidop huai mahmah hi. I nute kamsungah damna le hamsiatna om hi. A tate a cidam lo dente in, siavuante sangin zatui hoih thei zaw uh hi.

Vankempi: Inn khatah nute in van kisam khempeuh thei-in neihsawm uh hi. Tuate a omna khempeuh thei zo uh hi. Van kisam khempeuh nute kidong ahih manin Nu a nei nawnlo te’n thuakhak sa mahmah uh hi. Nu mun ah adangin munluah zo lo hi. Vante bek hilo, a pasal, a tate le sanggam unau zong ama kepmah hi. A pasalin muang mahmah a, a innsung uhah annek kitasam ngeilo uh hi, (Pau 31:11)

Huancing huankhopi: Kawlte paunak ah, na innnung na phaitam ah sai hong in, ci hi. Huan sungah neek ding a om leh sum bei nawnlo hi, sum kholna khat hi cih nopna hi. Amah in leitang hoih penpen zong a, a thalawhsa sum tawh a leenggui lo ding a lei hi, (Pau 31:16). Sum kholsiam khat zong ahi hi.

Pastornu: Ka tate sang akah ding ciangin, Lai Siangtho simpihin, thu ka ngen zel uh hi. Tuni dongin Kha thu ah thu hoih mahmah khat ahih kha ka hih manin ka lungdam mahmah hi. Amau zong haksatna a tuah uh ciangin, Pasian kammal mah phawk masa pen uh hi. Suan le khak a neih uh ciangin zong Pasian kammal hilh kik uh ahih manin hampha ka kisa mahmah hi. Inn sungah i pastor masa pen Nute ahih manin i tavuan phawk tawntung ding hihang. Kha thu ah a innkuan buppi puanlum guan zo ahih manin, phalbi (siatna) tun ding lunghihmawh lo hi, (Pau 31:21).

Prophetnu: Nu in a tate mailam ding lunghimawh hi, lametna tampi neihsak hi. A hoihlam in geelsak tawntung hi. Neihsa lamsa, ngaihsutna, thatang tawh panpihin makaih tawntung hi. Thungetsak tawntung hi.

Thukhenmang: Tate sungah kilem lohna, buaina a om ciangin thukhen sem hi. Nu hoihin manntakin thukhen hi. Isaac le Rebekah bangin guptuam i neih leh tua innsung nuam ngei lo ding hi. Amah in pilna tawh thu gen a, kam khum takin pau hiathiat hi, (Pau 31:26). Kam nemin dawn’na in hehna damsak hi, (Pau 15:1).

Hawmsiam nu: Lawibual a ka pite khatin atute cinkhatin 10 val bang cingkhawm in, sangkah zong tampi neingei hi. Vasano (Kawlgiit) khat em sakin a kicingin hawmsak thei ahih manin, a tute in tuni dongin (a siamdan) gen ciim thei lo uh hi. Nupi pilte in piltuamna neingiat uh hi. Pia nuam lua uh a, nei lo uh ahih manin, “I zawnin hong hai sak ci zelzel uh hi.”

Sumkempi: Nu pen sumbukte van pua teembaw bangin gamlapi panin an hong ciahpih hi, (Pau 31: 14). Sum zang khiakhia zaw loin, sum kholkhol zaw hi. A neih sunsun pen a pung dingin vaihawmsiam mahmah hi. Kei ka pianna ka pi pen sum khol siam mahmah ahih manin ama damsung sum kitasamsak ngei lo hi. Sum bek hi lo, an, puan, na khempeuh a kipan khol siam kul hi.
Khamtung Zogam pan guah a zuk ciangin leihoih teng guahtui tawh Kawlzangah luangsuk uh hi. Tua leihoih teng tawh Kawlzang a omte in an ciing uh a, tua an (Buh)te lei nadingin i sumte Kawlzang lamah luang suk leuleu hi. I leihoih, i sumteng luang suk khit ciangin mite kihaksa semsem ahih manin, mite mahmah zong Kawlzang lam kizuan suk hi. I leihoih, i sum i paai, mihingte mundangah kizel, tu hun ciangin gamdang dong kitung ta hi. I ngeina teng zong kikeng kawikawi hi. Pawlkhatte zuih lai ding a hoih hangin, pawlkhatte a hoih lo zong om veve hi.

Zomi tampitak USA gam kitung ta hi. Numei pasal sum kizong ciatin sum tuam kineih tek hi. Tuamah bangin kizahtakna zong hong tawm deuhdeuhin nupa kikhen, zum kitun, cihdan midang khawng tawh kiteng gawpgawp cihte hong om hi. Sum in i numtakna tampi hong susia mawk hi. USte thukhun in zong numeite lamah pang zaw ahi manin, kisam lopi in palik (police) sap pahpah cih khawng hong tam pian hi. Innkuan sung cidam lohna tampi omin minam sungah buaina tampi piangsak hi. Zomite gamdang i tun pen thupha hi zaw maw? Thupha i ci thei diam?

Thukhupna: A manpha mahmah mite adingin Pasian in a manpha mahmah ‘Nu’ hong piak pen a lamdang hi lo hi. Nu omlohna mun/ inn-ah a kisam khat om den hi. Leitung mite Kha thu, Nuntakna thu le Lungsim thute ah hong picingsak zo pen ‘Nu” mah ahi hi. Na Nu na it mahmah bangin, na zi in zong a Nu na it mahmah ding hi. Nu le pa a itsiam dingin Topa Pasian in hong siam ciat ta hen. Amen!

Don Ngaih Lian
(Hih thului pen Agape Digest No. 9 na ah kisuaksak sa hi. Ahi zongin, laigual a kitukalh pawlkhat om ahih manin tu-in phuahpha-in Nute pahtawina-in kong suaksak kik uh hi.) 