Pilna sindan nam 4

UNO kipawlna sunga om, pilna lam tawh kisai a sem UNESCO in 1972 kum a, a laihawmna sungah pilna sin i cih pen i nuntak laisiah sin ding hi, ci-in gen a, mihing khat in  pilna a ngah theih nading lampi 4 om hi, ci hi.

1.Sang pan kingah pilna (Formal Education)

Hih pen sanginn, College, University te pan pilna sinna hi a, sang tuamtuamte in sin dinga ciapteh teng i zawh ciangin zawhnalai hong pia uh hi.

2. Sang pua lam pan kingah pilna (Informal Education)

Hih pen sanginn, tintan kahna pan hi loin, i nisim nuntakna pan ei le ei pilna sin tawm cihna ahi hi. Gentehna in, i kitheih pih khat khiang pan gamtat hoih, ngeina hoihte ettehna, i tuahkhak thute pan kipuahphat theihna, laisimna le thugen ngaihna pan thutheihna, media i cih Facebook, Youtube -te pan pilna ngahna cihte ahi hi. Mi khat in i gei ah hong hilh ta kei leh, ei mahmah in i muhna, i zakna pan pilna ngah cihna ahi hi.

Tua tham loin, “Self-study” a kici sanginn a k sin laite zong sang kahloh sa-in ei le ei a kantawm, sintawm cihte zong kihel hi.

3. Tintan pan kingah pilna (Non-Formal Education)

Tintan i cih pen Kawlkam hi-in, hun tomno sung va sin pak cihna hi. Gentehna in; ESL kahna, Biakinn ah Pasian thusinna, solfa sinna, mun khat peuhah Computer course khat va sinna, companite in a nasemte training a piakna cihte ahi hi.

4. Luahsuk pilna (Incidental Education)

Hih pen mi khat peuh kiang pan i luahsuk pilna hi a , adiakin i pu i pate kiangpan i ngah ngeina tuamtuam, siamna tuamtuamte, le i nu i pa, i sanggamte tungpan i theih pawlkhat ahi, anhuan mehhuandan, huan bawldan, puankhui, sammet, lasak, music tum theihna, Zogam bang hileh siamgat, khaukhek, nangphan cihte ahi hi. I innkuan sung hi takeileh hong deihsak khat peuh kiang pan zong kiluah thei hi.

Hih a tunga thu 4 te lungngai lehang, mihing khat in pilna ngah theihna ding kong kihong den, cih i mu thei hi. Sangkahte in sang pan bek hi loin, mundang pan kingah  pilna tawh kop lecin mi lawhcing khat na suak taktak ding hi. Sangkah lote in zong sangkah loh sa-inzong pilna ngahna lampi tam mahmah cih phawk ni. Leitung ah mi lawhcing tampite in sang pan a hi lo mundang pan a sinna tawh lawhcinna ngah uh hi. A diakdiakin tu hun ah media khangto mahmah ta  ahih manin, pilna deihte a dingin media pen “Pilna naakpi” khat zong ahi hi.

Lai-at: Sawm Tung